Gjatë dekadave të fundit, komuniteti shkencor ka qenë gjithnjë e më i interesuar për përvojat pranë vdekjes dhe potencialin e tyre për të hedhur dritë mbi misteret e vdekjes. NDE-të i referohen një sërë përvojash që disa individë raportojnë se kanë pasur si gjatë arrestit kardiak ose një aksidenti të rëndë.
Një nga aspektet më intriguese të NDE-ve(Përvoja pranë vdekjes) janë raportet e individëve që pretendojnë se kanë qenë në gjendje të rrëfejnë me saktësi ngjarjet që kanë ndodhur rreth tyre, pavarësisht se konsideroheshin klinikisht të vdekur ose të pavetëdijshëm në atë kohë. Ky fenomen ka sfiduar pikëpamjet tradicionale rreth marrëdhënies midis aktivitetit të trurit dhe vetëdijes, shkruan Big Think.
Ndërsa mekanizmat e saktë prapa NDE-ve janë ende të paqarta, hulumtimet e fundit kanë sugjeruar që vetëdija jonë mund të vazhdojë për një periudhë të shkurtër pasi zemra dhe frymëmarrja jonë të kenë ndalur. Sipas disa studimeve, kjo periudhë mund të variojë nga dy deri në 20 sekonda.
Këto gjetje kanë implikime të rëndësishme për të kuptuarit tonë të vdekjes dhe trurit të njeriut. Ata sugjerojnë se vetëdija mund të jetë më komplekse sesa mendohej më parë.
Koha e vdekjes konsiderohet kur një person ka kaluar në arrest kardiak, që është ndërprerja e impulsit elektrik që drejton rrahjet e zemrës. Si rezultat, zemra bllokohet. Ky moment kur zemra ndalon konsiderohet nga profesionistët mjekësorë si treguesi më i qartë se dikush ka vdekur.
A e kapërcen vdekja menjëherë përvojën tonë subjektive?
Shkencëtarët kanë qenë prej kohësh të magjepsur nga përvojat pranë vdekjes (NDE) dhe ndjesitë e çuditshme që njerëzit raportojnë kur janë afër vdekjes. Ndërsa disa njerëz mund t’i shohin NDE-të si përvoja të mbinatyrshme ose fetare, disa shkencëtarë kanë filluar të hetojnë shkaqet themelore fiziologjike të këtyre përvojave.
Sipas hulumtimeve të fundit, NDE-të mund të shkaktohen nga rrjedhja e reduktuar e gjakut dhe aktiviteti elektrik jonormal brenda trurit. Këto ndryshime mund të çojnë në një rritje të aktivitetit nervor që mund të prodhojë “tunelin e dritës së bardhë” stereotip që shumë njerëz e lidhin me NDE.
Dr. Sam Parnia, një studiues i kujdesit kritik dhe ringjalljes në Shkollën e Mjekësisë NYU Langone në qytetin e Nju Jorkut, ka studiuar momentet para dhe pas vdekjes si te kafshët ashtu edhe te njerëzit. Ai dhe kolegët e tij kanë zbuluar se shumë njerëz që kanë pasur NDE raportojnë se qarkullojnë nëpër dhomë dhe janë të vetëdijshëm për ekipin mjekësor që punon në trupin e tyre.
“Ata do të përshkruajnë shikimin e mjekëve dhe infermierëve duke punuar dhe ata do të përshkruajnë të kenë ndërgjegjësim për bisedat e plota, për gjërat vizuale që po ndodhnin”, ka thënë Dr. Parnia për Live Science.
Derisa shkaqet e sakta të NDE-ve janë ende të paqarta, hulumtimi i kryer nga Dr. Parnia dhe të tjerë sugjeron se këto përvoja mund të kenë një bazë shkencore. Duke studiuar ndryshimet fiziologjike që ndodhin gjatë dhe pas vdekjes, studiuesit mund të jenë në gjendje të hedhin dritë mbi misteret e trurit dhe ndërgjegjes njerëzore.
Edhe pas ndalimit të frymëmarrjes dhe rrahjeve të zemrës, ne mbetemi të vetëdijshëm për rreth dy deri në 20 sekonda, thotë Dr. Parnia. Kjo është sa kohë mendohet se korteksi cerebral zgjat pa oksigjen. Kjo është pjesa e të menduarit dhe e vendimmarrjes së trurit. Është gjithashtu përgjegjës për deshifrimin e informacionit të mbledhur nga shqisat tona.
Sipas Dr. Parnia, gjatë kësaj periudhe, “ju humbni të gjitha reflekset e trungut tuaj – refleksin tuaj të gojës, refleksin e bebëzës suaj, gjithçka që është zhdukur”. Valët e trurit nga korteksi cerebral shpejt bëhen të pazbulueshme. Megjithatë, mund të duhen orë që organi ynë i të menduarit të shuhen plotësisht.
Zakonisht, kur zemra ndalon së rrahuri, dikush kryen CPR (ringjallje kardiopulmonare). Kjo do të sigurojë rreth 15% të oksigjenit të nevojshëm për të kryer funksionin normal të trurit.
“Nëse arrini të riktheni ne funksion zemrën, gjë që përpiqet të bëjë CPR, gradualisht do të filloni të rifunksiononi trurin”, ka thënë Dr. Parnia. “Sa më gjatë të bëni CPR, ato rrugë të vdekjes së qelizave të trurit ende po ndodhin – ato thjesht po ndodhin me një ritëm pak më të ngadaltë.”
Hulumtime të tjera nga Dr. Parnia dhe kolegët e tij ekzaminuan numrin e madh të evropianëve dhe amerikanëve që kanë përjetuar arrest kardiak dhe kanë mbijetuar.
“Në të njëjtën mënyrë që një grup studiuesish mund të studiojnë natyrën cilësore të përvojës njerëzore të ‘dashurisë’,” tha ai, “ne po përpiqemi të kuptojmë tiparet e sakta që njerëzit përjetojnë kur kalojnë vdekjen, sepse ne kuptoni se kjo do të pasqyrojë përvojën universale që do të kemi të gjithë kur të vdesim.”
Shkencëtarët kanë kohë që studiojnë përvojat pas vdekjes (NDEs) për të fituar njohuri se si funksionon truri gjatë procesit të vdekjes. Hulumtimet e fundit sugjerojnë se njerëzit që kanë NDE mund të mbeten të vetëdijshëm për disa sekonda pasi zemra dhe frymëmarrja e tyre ndalojnë.
Për më tepër, ata gjithashtu studiojnë mendjen dhe vetëdijen njerëzore në kontekstin e vdekjes. Studiuesit po përpiqen të kuptojnë nëse vetëdija asgjësohet pas vdekjes apo nëse ajo vazhdon për një periudhë kohore dhe si lidhet me atë që po ndodh brenda trurit në kohë reale. Qëllimi përfundimtar është të kuptojmë tiparet e sakta që njerëzit përjetojnë gjatë vdekjes për të pasqyruar përvojën universale me të cilën do të përballemi të gjithë kur të vdesim.
