Nëse flitet për bashkëjetesë mes shqiptarëve dhe serbëve në Kosovë, zakonisht flitet për konflikt. Por ndërsa situata në veri të Kosovës ka qenë e tensionuar prej muajsh, dy grupet etnike jetojnë në paqe krah për krah në pjesën tjetër të vendit, shkruan Radio Televizioni Zviceran SRF.
Mediumi zviceran që ka ardhur në veri për ta parë më afër situatën e përshkruan si “fortesë me tela me gjemba” objektin e Komunës së Zveçanit.
“Ushtarët e forcave mbrojtëse ndërkombëtare të KFOR-it qëndrojnë roje para automjeteve të blinduara ushtarake. Përpara barrierave, të cilat janë të veshura me flamuj serb, banorët vendas ulen nën cadra të kuqe në anë të rrugës. Ata protestojnë kundër pranisë së ushtarëve. Pavarësisht vapës së mesditës, rreth 30 persona janë këtu. Hanë dhe bisedojnë”..
Ushtarët e KFOR-it ruajnë Shtëpinë Komunale të Zveçanit.
Zveçani është një nga katër komunitetet me shumicë serbe në veriun e Kosovës. Zona ka qenë në titujt kryesorë në mbarë botën gjatë javëve të fundit për shkak të konfliktit.
Përshkallëzimi më i keq në vite
Pikërisht këtu ka ndodhur përshkallëzimi më i dhunshëm në Kosovë prej vitesh në fund të majit. Në atë kohë, demonstruesit serbë sulmuan ushtarët e KFOR-it me shufra hekuri dhe mjete shpërthyese të përgatitura vetë. Dhjetëra njerëz u plagosën, disa në gjendje të rëndë.
Ndërmjet fshatrave u ngritën postblloqe.
Protestat u shkaktuan kur katër kryebashkiakë të sapozgjedhur deshën ta merrnin detyrën në ndërtesat komunale nën mbrojtjen e policisë. Kryetarët e komunave janë me prejardhje shqiptare, ndërsa shumica e banorëve janë serbë. Ata i bojkotuan zgjedhjet. Kryetarët e komunave u zgjodhën me një pjesëmarrje të ulët prej më pak se katër për qind. Prandaj, shumë e konsiderojnë zgjedhjen e tyre të paligjshme.
Protestat vazhdojnë
Që atëherë, njerëzit janë mbledhur çdo ditë këtu për të protestuar. Puna me turne siguron që prania të mbahet ditë e natë. E njëjta situatë shfaqet edhe në komunitetet tjera serbe në veri. “Përderisa këtu janë kryetari dhe policia kosovare, ne do të vazhdojmë”, thotë Milloshi. Ai vjen çdo ditë në protesta. Emri i tij i vërtetë është ndryshe, por ai nuk dëshiron ta bëjë publik.
Njerëzit protestojnë ditë e natë
Ditë e natë, njerëzit mblidhen këtu për të protestuar kundër kryetarëve të komunave me origjinë shqiptare dhe pranisë së policisë kosovare.
Jelena gjithashtu nuk dëshiron ta japë emrin e saj të vërtetë. E reja punon si mësuese e anglishtes në shkollën lokale. Ajo ankohet se fshati i saj ka qenë i rrethuar që nga përleshjet e dhunshme. Shkolla ndodhet pranë qendrës komunitare dhe deri vonë ishte brenda zonës së përjashtimit. Prandaj, javët e fundit të vitit shkollor duhej të zhvilloheshin online.
Biseda me njerëzit tregon se shumica e tyre shqetësohen më shumë se vetëm për kryetarët e bashkive. Ata e shohin veten si qytetarë të Serbisë dhe nuk duan të integrohen në shtetin kosovar. Këtu në Kosovën veriore, jeta duket si në Serbi. Jelena i mëson nxënësit e saj sipas planprogramit serb, ata paguhen me dinarë serbë, pagat dhe pensionet i paguan Serbia, duke përfshirë edhe Jelenën.
Ovo je Serbia – kjo është Serbia, thuhet në bander.
Ovo je Serbia – kjo është Serbia, thotë pankarta e shtrirë nëpër rrugë në komunitetin serb në veri të Kosovës.
Ajo refuzon integrimin në sistemin shkollor kosovar. “Kosova po e rishkruan historinë, përfshirë edhe tonën, kjo është e papranueshme”, thotë Jelena. Ajo dëshiron që shkolla e saj të vazhdojë të mësojë perspektivën serbe për të kaluarën.
Qeveria e Kosovës merr masa ndaj strukturave paralele
Qeveria kosovare e Albin Kurtit nuk dëshiron më t’i pranojë këto struktura paralele që janë rritur ndër vite. Kurti dëshiron ta integrojë zonën veriore në shtetin kosovar dhe këtë po e bën më me vendosmëri se paraardhësit e tij. Që kur ai mori detyrën, situata në veri është bërë gjithnjë e më kritike, derisa përshkallëzimi i përmendur erdhi në fund të majit.
Që atëherë, një qetësi e tensionuar është kthyer. Sistemi i sigurisë është zgjeruar shumë. Ushtarët e KFOR-it dhe policia speciale kosovare janë të dukshme në patrullat e tyre. Në udhëtimin mes fshatrave, njerëzit duhet të kalojnë postblloqe vazhdimisht. Kjo prani e forcave të sigurisë, veçanërisht e policisë speciale kosovare, nga shumë njerëz këtu në veri shihet si pushtim i huaj.
Jo të gjithë refuzojnë të angazhohen në dialog
Përderisa shumë e shohin bashkëpunimin me shtetin kosovar si tradhti, Nenad Radosavljeviq ka një qasje tjetër. Ai punon me kryetarin shqiptar në fshatin e tij të lindjes. “Unë jam një realist, edhe nëse kjo nuk është shumë e njohur për momentin”, thotë Nenadi. Nëpërmjet punës së tij, ai mund të ndihmojë në sigurimin e stabilitetit dhe avancimin e projekteve që përfitojnë njerëzit.
Ai e sheh problemin në qeveritë e Serbisë dhe Kosovës. Ata donin të dalloheshin në konfliktin me elektoratin e tyre. Ata nuk kujdesen për interesat e popullatës lokale. Meqenëse shumica i marrin pagat dhe pensionet nga Serbia, ata janë të hapur ndaj shantazheve dhe duhet të sillen ashtu siç kërkon presidenti serb Aleksandar Vuçiq. Pra, edhe ai qëndron pas bojkotit të zgjedhjeve lokale. Varësia financiare është edhe arsyeja pse shumë nuk duan t’i japin emrat e tyre të vërtetë.
Ndryshe situata në jug
Ndërsa në veri nuk ka pothuajse asnjë shkëmbim midis grupeve të popullsisë në jetën e përditshme, bashkëjetesa në pjesën tjetër të vendit funksionon pa asnjë problem. Për shembull në rajonin e Brezovicës, në jug.
Një tabelë reklamon schnapps të bëra vetë në tre gjuhë: serbisht, shqip dhe anglisht.
Rajoni malor është i njohur për një zonë të madhe skijimi dhe është afër kufirit me Maqedoninë e Veriut. Zona është e banuar në mënyrë të barabartë me serbë dhe shqiptarë.
Nikola është një kuzhinier në restorantin Tiffany.
“Në jetën e përditshme nuk ka probleme mes serbëve dhe shqiptarëve”, thotë Nikolla. 22-vjeçari është shef kuzhine në restorantin Tiffany. Sigurisht që ka miq shqiptarë dhe i pëlqen të shkojë me ta në qytetet përreth për të pirë. Por mund ta shihni edhe këtu në restorantin në pronësi të Lulit, një shqiptari.
Pronari i restorantit Luli
Tetë vjet më parë, Luli hapi restorantin, i cili ndodhet pikërisht në rrugën që të çon në parkun kombëtar. Ai me qëllim punësoi vetëm serbët nga zona. Ai thotë: “Politika i krijon problemet, jo njerëzit”. Ai e ndjen atë në jetën e tij. Politikanët vendas nuk e pëlqejnë atë që ai po bën këtu në restorant dhe vazhdojnë t’i vënë pengesa në rrugën e tij.
“Tiffany” është në rrugën që të çon në parkun kombëtar.
Konflikti është i keq për biznesin
Nëse konflikti në veri arrin në majë, ai do të ushtrojë presion mbi biznesin. “Atëherë kemi më pak mysafirë, sepse ata kanë frikë të vijnë në një komunitet me shumicë serbe”, thotë Luli. Situata këtu nuk është e krahasueshme me atë në veri.
“Këtu situata nuk është ashtu siç tregohet në televizion”, thotë Nikolla. Për shkak të mediave, miqtë e tij në Serbi kanë një pasqyrë të gabuar të jetës në Kosovë. Në çdo rast, ai dëshiron të jetojë këtu në të ardhmen. Më pëlqen këtu, thotë, ka një punë të mirë, familja dhe miqtë e tij jetojnë këtu.
