Shpenzimet botërore ushtarake arritën në 2718 miliardë dollarë në vitin 2024, një rritje prej 9.4 për qind krahasuar me vitin 2023, duke shënuar rritjen më të madhe vjetore që nga fundi i Luftës së Ftohtë, raporton Sipri.
Shpenzimet ushtarake u rritën në të gjitha rajonet e botës, me rritje veçanërisht të shpejtë në Evropë dhe Lindjen e Mesme. Pesë shpenzuesit më të mëdhenj ushtarakë — Shtetet e Bashkuara, Kina, Rusia, Gjermania dhe India — përbënin 60 për qind të totalit global, me një shpenzim të kombinuar prej 1635 miliardë dollarësh, sipas të dhënave të reja të publikuara sot nga Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve për Paqe në Stokholm (SIPRI), përcjell KosovaPress.
Shpenzimet botërore ushtarake shënojnë rritjen më të madhe që nga fundi i Luftës së Ftohtë
Shpenzimet ushtarake në nivel global arritën në 2718 miliardë dollarë në vitin 2024, duke shënuar vitin e dhjetë radhazi të rritjes. Pesëmbëdhjetë vendet më të mëdha shpenzuese në vitin 2024 rritën të gjitha buxhetet e tyre ushtarake. Ndërkohë, barra ushtarake globale — pjesa e Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) që i dedikohet shpenzimeve ushtarake — u rrit në 2.5 për qind.
“Rreth 100 vende në botë rritën shpenzimet e tyre ushtarake në vitin 2024. Ndërsa qeveritë po i japin gjithnjë e më shumë përparësi sigurisë ushtarake, shpesh në kurriz të sektorëve të tjerë, kjo mund të ketë pasoja të thella ekonomike dhe sociale për vitet në vijim”, deklaroi Xiao Liang, hulumtues në Programin për Shpenzimet Ushtarake dhe Prodhimin e Armëve të SIPRI-t.
Evropa nxit rritjen globale të shpenzimeve
Shpenzimet ushtarake në Evropë (duke përfshirë Rusinë) u rritën me 17 për qind në 693 miliardë dollarë, duke qenë kontribuesi kryesor në rritjen globale të vitit 2024. Me luftën në Ukrainë që vazhdon në vitin e tretë, shpenzimet ushtarake në kontinent vazhduan të rriten, duke kaluar nivelin e regjistruar në fund të Luftës së Ftohtë. Të gjitha vendet evropiane rritën shpenzimet, përveç Maltës.
Rusia shpenzoi 149 miliardë dollarë në vitin 2024, një rritje prej 38 për qind nga viti i kaluar dhe dyfishimi i nivelit të vitit 2015. Kjo përfaqësonte 7.1 për qind të PBB-së ruse dhe 19 për qind të shpenzimeve totale të qeverisë. Ndërkohë, Ukraina rriti shpenzimet ushtarake me 2.9 për qind, duke arritur 64.7 miliardë dollarë, ekuivalent me 43 për qind të shpenzimeve ruse, ndërsa barra ushtarake e saj arriti në 34 për qind të PBB-së — më e larta në botë për vitin 2024.
“Rusia edhe një herë rriti ndjeshëm shpenzimet ushtarake, duke zgjeruar hendekun me Ukrainën”, theksoi Diego Lopes da Silva nga SIPRI.
Gjermania, me një rritje prej 28 për qind, shpenzoi 88.5 miliardë dollarë, duke u bërë vendi me shpenzimet më të larta në Evropën Perëndimore dhe i katërti në botë. Polonia rriti shpenzimet me 31 për qind, duke arritur 38 miliardë dollarë, ose 4.2 për qind të PBB-së.
“Për herë të parë që nga ribashkimi, Gjermania është bërë shpenzuesi më i madh ushtarak në Evropën Perëndimore”, tha Lorenzo Scarazzato nga SIPRI, duke shtuar se Evropa ka hyrë në një periudhë të shpenzimeve të larta që do të vazhdojë.
Rekord i ri i vendeve të NATO-s që arrijnë 2% të PBB-së
Të gjitha vendet anëtare të NATO-s rritën shpenzimet e tyre ushtarake në vitin 2024. Në total, ato shpenzuan 1506 miliardë dollarë — 55 për qind e shpenzimeve globale. Nga 32 vendet anëtare, 18 arritën objektivin e 2 për qind të PBB-së, krahasuar me 11 vende në vitin 2023.
Shpenzimet ushtarake të SHBA-së u rritën me 5.7 për qind, duke arritur 997 miliardë dollarë, që përbëjnë 66 për qind të totalit të NATO-s dhe 37 për qind të shpenzimeve botërore. Një pjesë e madhe e buxhetit u fokusua në modernizimin e kapaciteteve ushtarake dhe të arsenalit bërthamor.
“Rritjet e shpejta të shpenzimeve nga vendet evropiane të NATO-s u nxitën kryesisht nga kërcënimi i vazhdueshëm rus dhe frika nga shkëputja e SHBA-së nga aleanca”, theksoi Jade Guiberteau Ricard nga SIPRI.
Rritje e madhe e shpenzimeve në Lindjen e Mesme
Shpenzimet ushtarake në Lindjen e Mesme arritën 243 miliardë dollarë në vitin 2024, një rritje prej 15 për qind nga viti i kaluar.
Izraeli shënoi rritjen më të madhe vjetore që nga Lufta Gjashtëditore e vitit 1967, duke rritur shpenzimet me 65 për qind në 46.5 miliardë dollarë, për shkak të luftës në Gaza dhe përplasjeve me Hezbollahun. Barra ushtarake e Izraelit arriti në 8.8 për qind të PBB-së, duke u renditur e dyta në botë. Libani gjithashtu rriti shpenzimet me 58 për qind.
Ndërkohë, Irani uli shpenzimet ushtarake me 10 për qind, për shkak të ndikimit të sanksioneve ndërkombëtare.
Kina dhe fqinjët vazhdojnë forcimin ushtarak
Kina, shpenzuesja e dytë më e madhe në botë, rriti shpenzimet ushtarake me 7 për qind në 314 miliardë dollarë, duke shënuar 30 vite radhazi të rritjes. Kina përbën 50 për qind të shpenzimeve ushtarake në Azi dhe Oqeani.
Japonia shënoi rritjen më të madhe që nga viti 1952, me një rritje prej 21 për qind, ndërsa shpenzimet e Indisë u rritën me 1.6 për qind dhe ato të Tajvanit me 1.8 për qind.
“Vendet kryesore në Azi-Paqësor po investojnë gjithnjë e më shumë në kapacitete të avancuara ushtarake”, paralajmëroi Nan Tian nga SIPRI. “Me tensione të rritura dhe mosmarrëveshje të pazgjidhura, këto investime mund të çojnë në një garë të rrezikshme armatimi në rajon”.
