Ngacmimi kibernetik midis fëmijëve dhe adoleshentëve është një problem në rritje në të gjithë Evropën dhe prek çdo vend të bllokut, sipas një raporti të ri nga Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD).
Ajo që është veçanërisht alarmante është se nivelet e ngacmimit kibernetik janë rritur në të 29 vendet dhe rajonet evropiane të përfshira në hulumtim. Nivelet ndryshojnë shumë dhe vende të tilla si shtetet baltike, Mbretëria e Bashkuar dhe Irlanda janë ndër më të prekurat.
Pra, cilat vende janë goditur më rëndë nga ngacmimi kibernetik midis të rinjve? Si ndryshojnë nivelet e ngacmimit kibernetik midis vajzave dhe djemve? Dhe a ka ndonjë lidhje midis strukturës familjare, siç është të jetuarit me një ose dy prindër, dhe gjasave për t’u prekur nga ngacmimi kibernetik?
Çfarë është ngacmimi kibernetik?
Sipas raportit të OECD-së “Si është jeta për fëmijët në epokën dixhitale?” të vitit 2025, ngacmimi kibernetik i referohet ngacmimit, kërcënimeve ose komenteve negative në internet drejtuar një fëmije nga bashkëmoshatarë ose të panjohur. Ai përgjithësisht përfshin sjellje agresive të përsëritura dhe të qëllimshme, një çekuilibër pushteti dhe përdorimin e mediave në internet.
Në anketë, ngacmimi kibernetik përshkruhet me shembuj të tillë si “dikush dërgoi mesazhe të menjëhershme, email ose mesazhe me tekst të ligë; postime në mur; krijoi një faqe interneti duke u tallur me ju; postoi fotografi tuajat të pahijshme ose të papërshtatshme në internet pa leje ose i ndau ato me të tjerët”.
Të dhënat e OECD-së përfshijnë fëmijë të moshës 11, 13 dhe 15 vjeç. Në periudhën 2021–22, shkalla e ngacmimit kibernetik, që tregon pjesën e fëmijëve që u ngacmuan në internet, varionte nga 7.5 përqind në Spanjë në 27.1 përqind në Lituani.
Mesatarja e OECD-së, e cila pasqyron kryesisht Evropën, ishte 15.5 përqind. Krahas Lituanisë, vendet me norma më të larta të ngacmimit kibernetik se kjo mesatare përfshinin Letoninë, Poloninë, Anglinë, Hungarinë, Estoninë, Irlandën, Skocinë, Slloveninë, Suedinë, Uellsin, Finlandën dhe Danimarkën.
Portugalia, Greqia dhe Franca janë gjithashtu ndër vendet me normat më të ulëta të ngacmimit kibernetik. Në Gjermani dhe Itali, ngacmimi kibernetik ishte gjithashtu nën mesataren evropiane.
Pse ngacmimi kibernetik ndryshon në vende të ndryshme?
“Dallimet ndërkombëtare në përhapjen e ngacmimit (kibernetik) në të gjithë Evropën kuptohen më së miri përmes ndërveprimit të faktorëve teknologjikë, kulturorë dhe institucionalë”, tha për Euronews Next James O’Higgins Norman, profesor në Universitetin e Qytetit të Dublinit, i cili është gjithashtu Kryetar i Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Arsimin, Shkencën dhe Kulturën (UNESCO) për Ngacmimin dhe Ngacmimin Kibernetik.
Ai vuri në dukje se teknologjikisht, ndryshimet në aksesin në internet, depërtimin e telefonave inteligjentë dhe platformat dominuese online ndikojnë në frekuencën dhe natyrën e ndërveprimeve online të të rinjve.
Nga ana kulturore, normat shoqërore rreth konfliktit, komunikimit dhe agresionit ndryshojnë ndjeshëm: Shoqëritë me pranim më të madh të armiqësisë verbale ose agresionit indirekt kanë tendencë të raportojnë nivele më të larta të ngacmimit online.
Institucionalisht, pabarazitë në edukimin për shkrim-leximin dixhital, programet parandaluese në shkolla dhe ndërmjetësimin prindëror kontribuojnë në rezultate të ndryshme kombëtare.
Dallimet në sistemet kombëtare të arsimit kanë rëndësi gjithashtu sipas ekspertëve të Rrjetit Evropian Kundër Ngacmimit (EAN).
“Aty ku mësohen në mënyrë aktive njohuritë dixhitale dhe siguria në internet, të rinjtë kanë tendencë të jenë më të përgatitur për të parandaluar dhe për t’iu përgjigjur ngacmimeve kibernetike”, thanë ata për Euronews Next.
Ata theksuan gjithashtu se pabarazitë sociale dhe ekonomike, si dhe nivelet e mbështetjes familjare dhe komunitare, mund të ndikojnë në vulnerabilitetin e të rinjve ndaj ngacmimit dhe në efektivitetin e ndërhyrjes së shkollave dhe institucioneve.
Ngacmimi kibernetik u rrit në të gjitha vendet evropiane
Midis viteve 2017–18 dhe 2021–22, ngacmimi kibernetik u rrit në të 29 vendet dhe rajonet evropiane të mbuluara në raport. Rritja ishte më shumë se 5 pikë përqindjeje në Danimarkë, Lituani, Norvegji, Slloveni, Islandë dhe Holandë.
Mesatarja e OECD-së u rrit nga 12.1 përqind në 15.5 përqind.
Dr. Alina Cosma nga Trinity College Dublin, vuri në dukje se kjo është një rritje e vogël dhe mund t’i atribuohet faktit se kjo gjeneratë adoleshentësh kishte më shumë akses në pajisjet dixhitale dhe kalonin më shumë kohë në internet.
Roli i pandemisë COVID-19
Ekspertët e EAN nënvizuan se pandemia COVID-19 luajti një rol të rëndësishëm: me mbylljen e shkollave dhe zhvendosjen e jetës shoqërore në internet, të rinjtë kaluan shumë më tepër kohë në platformat dixhitale, ku konfliktet dhe ngacmimi mund të ndodhnin më lehtë.
“Periudha korrespondon me një zgjerim të shpejtë të përdorimit të telefonave inteligjentë dhe angazhimit në mediat sociale midis të rinjve, gjë që ka zgjeruar mundësitë si për lidhje sociale ashtu edhe për ndërveprime të dëmshme në internet”, tha O’Higgins Norman.
Ai vuri në dukje se mjediset e komunikimit dixhital shpesh ofrojnë anonimitet, menjëhershmëri dhe një audiencë të zgjeruar, duke zvogëluar përgjegjshmërinë sociale dhe empatinë, të cilat nga ana tjetër mund të normalizojnë sjelljen armiqësore ose përjashtuese në internet.
“Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se kjo periudhë nuk duhet interpretuar si tregues i një trajektoreje afatgjatë në rritje të prevalencës së ngacmimit kibernetik. Të dhënat e fundit kombëtare sugjerojnë se nivelet mund të jenë stabilizuar pas pandemisë”, shtoi ai.
Vajzat përballen me nivele më të larta të ngacmimit kibernetik
Në shumë vende, vajzat kanë më shumë gjasa të jenë viktima të ngacmimit kibernetik, por Lituania është një përjashtim i rëndësishëm.
Sipas mesatares së OECD-së, shkalla është 14.3 përqind për djemtë dhe 16.4 përqind për vajzat. Hendeku është më shumë se pesë pikë përqindjeje në disa vende, duke përfshirë Suedinë, Francën, Anglinë dhe Italinë.
Norman shpjegoi modelet e sjelljes dhe normat shoqërore gjinore në këtë boshllëk. Vajzat kanë tendencë të angazhohen më shumë në aktivitete komunikimi dhe vetëprezantimi të bazuara në mediat sociale, të cilat janë të lidhura ngushtë me format relacionale dhe emocionale të ngacmimit kibernetik, siç janë përjashtimi social, përhapja e thashethemeve dhe ngacmimi i bazuar në imazh.
Shkalla e ngacmimit kibernetik është më e lartë në familjet me një prind
Adoleshentët nga familjet me një prind kanë gjithashtu më shumë gjasa të raportojnë viktimizimin nga ngacmimi kibernetik sesa ata nga familjet me dy prindër. Ky është rasti në të gjitha vendet.
Hendeku është edhe më i gjerë se ndryshimi gjinor, në 19.8 përqind krahasuar me 14.1 përqind.
Diferenca është më shumë se pesë pikë përqindjeje në më shumë se 20 vende në listë.
“Një prevalencë më e lartë e ngacmimit kibernetik tek të rinjtë nga familje me një prind të vetëm mund të tregojë dobësi strukturore dhe psikosociale të lidhura me kontekstin familjar”, tha O’Higgins Norman.
Kjo sugjeron që prindërit beqarë shpesh përballen me presione më të mëdha kohore, financiare dhe emocionale, të cilat mund të kufizojnë mbikëqyrjen e aktiviteteve dixhitale të fëmijëve dhe të zvogëlojnë mundësitë për udhëzime mbi sjelljen e sigurt në internet.
Fëmijët në këto familje mund të kalojnë më shumë kohë në internet për lidhje sociale, duke rritur ekspozimin e tyre ndaj rrezikut.
