Është gjallesa e vetme në botë që ka këtë aftësi të jashtëzakonshme: një specie kandili deti, Turritopsis dohrnii, e zbuluar për herë të parë në vitet 1880 në Detin Mesdhe dhe e nxjerrë në pah si një organizëm unik të qëndrueshme në ekspozitën Life at the Limits: Stories of Amazing Species.
I ashtuquajturi “kandil deti i pavdekshëm”, mund të dhe të kthehet në një fazë të hershme zhvillimi nëse lëndohet ose kërcënohet.
Si të gjithë kandilat e detit, ai e fillon jetën si një larvë, e quajtur planula, e cila zhvillohet nga një vezë e fekonduar. Një planula noton në fillim, më pas vendoset në dyshemenë e detit dhe rritet në një koloni cilindrike të polipeve. Këto në fund pjellin meduza, gjenetikisht identike – gjallesat që ne i njohim si kandil deti – të cilat rriten në moshë madhore brenda disa javësh.
I rritur plotësisht, Kandili i pavdekshëm është vetëm rreth 4,5 mm (0,18 inç) i gjerë. Një stomak me ngjyrë të kuqe të ndezur është i dukshëm në mes të ziles së tij transparente dhe skajet janë të veshura me deri në 90 tentakula të bardha. Megjithatë, këto krijesa të vogla transparente kanë një aftësi të jashtëzakonshme mbijetese. Në përgjigje të dëmtimit fizik apo edhe urisë, ata bëjnë një hap prapa në procesin e zhvillimit të tyre, duke u shndërruar përsëri në një polip.
Në një proces që duket jashtëzakonisht si pavdekësia, kolonia e polipeve të rilindura përfundimisht lëshon meduza që janë gjenetikisht identike me të rriturin e dëmtuar. Në fakt, që kur ky fenomen u vëzhgua për herë të parë në vitet 1990, speciet u quajtën “kandil deti i pavdekshëm”.
Mekanizmi qelizor pas tij – një proces i rrallë i njohur si transdiferencim – është me interes të veçantë për shkencëtarët për aplikimet e tij të mundshme në mjekësi. Duke iu nënshtruar transdiferencimit, një qelizë e rritur, ajo që është e specializuar për një ind të caktuar, mund të bëhet një lloj krejtësisht i ndryshëm qelize të specializuar. Është një mënyrë efikase e riciklimit të qelizave dhe një fushë e rëndësishme studimi në kërkimin e qelizave staminale që mund t’i ndihmojë shkencëtarët të zëvendësojnë qelizat që janë dëmtuar nga sëmundjet.
Turritopsis dohrnii është gjithashtu një pushtues gjithnjë e më agresiv. Llojet detare kanë qenë prej kohësh të njohura për udhëtimet nëpër botë. Studiuesit kanë identifikuar kohët e fundit kandil deti i pavdekshëm si një “austopist i shkëlqyer”, veçanërisht i përshtatshëm për të mbijetuar udhëtimet e gjata në anije mallrash.
Në të njëjtin studim, studiuesit dokumentuan gjithashtu individë në thelb gjenetikisht identikë ‘Turritopsis dohrnii’ të shpërndarë nëpër oqeanet e botës, duke ngritur një pyetje intriguese për natyrën e vdekshmërisë – nëse të gjitha qelizat e një organizmi zëvendësohen, a është ende i njëjti individ? /atvlive.tv
