Vendet e Bashkimit Evropian më në fund kanë arritur (pothuajse) të pamundurën: një marrëveshjeje për migracionin.
Të enjten vonë, 21 vende të BE-së realizuan atë që ata e përshëndetën si një marrëveshje “historike” për të riformuar – për herë të parë në vite – se si kontinenti përpunon dhe zhvendos azilkërkuesit.
Nëse pakti arrin përmes negociatave përfundimtare me Parlamentin Evropian, ai mund të ndryshojë fytyrën e migracionit evropian.
Qëllimi kryesor: pengimi i refugjatëve ilegalë të hyjnë në territorin e Bashkimit Evropian.
Kërkesat për azil do t’i nënshtrohen një procesi të përshpejtuar për të lehtësuar kthimin në vendin e origjinës ose në vendin tranzit.
I gjithë procesi (ekzaminimi dhe referimi) duhet të zgjasë maksimumi gjashtë muaj.
Këto procedura në kufijtë e jashtëm do të zbatohen për emigrantët nga vendet me norma pranimi refugjatësh nën 20%, si Turqia, India, Tunizia, Serbia apo Shqipëria.
Megjithatë, azilkërkuesit nga, për shembull, Siria, Afganistani ose Sudani do të kenë të drejtën e një procedure të rregullt.
Kështu mbetet i diskutueshëm “koncepti i një vendi të tretë të sigurtë”.
Me fjalë të thjeshta marrëveshja dikton mundësinë e kthimit të migrantëve – kërkesat e të cilëve për azil konsideroheshin të papranueshme – në vendet e treta të konsideruara “të sigurta” si Tunizia apo Shqipëria.
Pra në këto vende, do të ketë jo vetëm kthime të shtetasve të tyre që nuk i plotësojnë kushtet – por dhe të atyre që e kanë përdorur për kalim tranzit.
Marrëveshja parashikon krijimin e 30 mijë vendeve në të gjithë BE-në për këtë proces, me synimin për të akomoduar 120 mijë emigrantë në vit.
Konventa vendos solidaritet të detyrueshëm por fleksibël ndërmjet shteteve anëtare në kujdesin e azilkërkuesve.
Vendet do të jenë të detyruara të marrin një numër të caktuar aplikantësh që vijnë në një vend të BE-së me presion migrantësh, ose, në rast të dështimit, të japin një kontribut financiar.
Priten të paktën 30 mijë zhvendosje vjetore të azilkërkuesve dhe është vendosur një kompensim ekonomik prej 20 mijë eurosh për çdo azilkërkues.
Polonia dhe Hungaria, vende që refuzuan të pranonin kuota për azilkërkuesit gjatë krizës së vitit 2015, votuan kundër marrëveshjes.
Kryeministri hungarez, Viktor Orban, e quajti këtë “të papranueshme”.
Mbështetësit po e përshëndesin marrëveshjen si një terren krijues, duke ofruar ndihmë për shtetet kufitare pa i detyruar në fakt vendet e tjera të pranojnë azilkërkuesit.
Por avokatët e migracionit shqetësohen se zgjerimi i kontrolleve të azilit në kufi thjesht do të shtojë numrin e qendrave të ndalimit ku njerëzit do të qëndrojnë për muaj të tërë.
Teksti aktual ligjor nuk është publikuar ende.
Sipas marrëveshjes, sistemi i ri i azilit të BE-së do të përmbajë dy rrugë: një procedurë më të rreptë azili të kryer pikërisht në kufi, e cila mund të përfshijë një periudhë të shkurtër ndalimi, dhe një proces tjetër, më lejues.
Ekzaminimi paraprak do të përcaktonte se ku shkon çdo person.
Besimi i përhapur në mesin e atyre që janë përfshirë në bisedime është se Italia do të përdorte klauzolën për të dërguar azilkërkuesit e refuzuar në Tunizi, e cila është bërë një stacion popullor rrugor për ata që shkojnë në Evropë.
Zyrtarisht, një migrant duhet të ketë “qëndruar” në një vend, ose të ketë familje atje, në mënyrë që të dërgohet në atë vend.
A do t’i zhvendoste marrëveshja emigrantët nëpër Evropë?
Po, por jo kudo.
Për vite me radhë, debati bipolar në Evropë ishte midis atyre si Italia, e cila kërkonte “zhvendosje të detyrueshme” të emigrantëve në të gjithë BE-në dhe vendeve si Polonia dhe Hungaria, të cilat kategorikisht e refuzuan sugjerimin.
Vendi i arritjes së marrëveshjes është një zgjidhje klasike e Brukselit që është quajtur “solidaritet i detyrueshëm”.
Klauzola po lexohet si një mënyrë që BE-ja në thelb t’u japë para vendeve si Tunizia – një ndjenjë që u forcua vetëm kur Komisioni njoftoi se presidentja, Ursula von der Leyen, do të vizitonte Tunizinë me lideren italiane, Giorgia Meloni, dhe kryeministrin holandez, Mark Rutte.
Edhe ky kompromis i ka shkaktuar shqetësim disa vendeve, me zyrtarët polakë që tashmë kërcënojnë se do të bojkotojnë pagesat e kërkuara – përpos refuzimit të çdo personi shtesë, duke pasur parasysh 1 milion refugjatët ukrainas që vendi po pret.
Ç’pritet më tej?
Çdo negociatë e BE-së është bizantine dhe me shumë nivele. Kjo nuk do të jetë ndryshe.
Ndërsa vendet e BE-së tani kanë mbështetje të mjaftueshme për marrëveshjen, ata ende duhet të merren me Parlamentin.
Tashmë, shumë nga e majta kanë ngritur shqetësime në lidhje me procedurën kufitare të reagimit, për të cilën ata pretendojnë se thjesht mund të krijojë më shumë qendra ndalimi përgjatë skajit të BE-së.
Ka gjithashtu zhgënjime për politikën e zgjeruar të kthimit dhe perspektivën e thjesht pagimit të vendeve jashtë për të marrë më shumë përgjegjësi.
Megjithatë, marrëveshja shihet si shansi më i mirë i BE-së për të riparuar procedurën e saj të çalë të azilit dhe për t’i shpërndarë migrantët në mënyrë më të barabartë në të gjithë kontinentin që nga viti 2016, kur lufta siriane nxiti një turmë refugjatësh që kërkonin strehim në Evropë.
Siç është tani, marrëveshja e kësaj jave e vendos BE-në në rrugën e duhur për të finalizuar të gjithë paketën përpara zgjedhjeve evropiane në qershorin e ardhshëm.
Marrëveshje ose jo marrëveshje – prisni që të jetë një çështje zgjedhore.
