Elon Musk ka ndezur një debat të ri global me një deklaratë që tingëllon futuriste, por që ai e sheh krejtësisht të mundshme: në 10 deri në 20 vitet e ardhshme, puna nuk do të jetë më e domosdoshme, por vetëm një zgjedhje. Musk beson se inteligjenca artificiale po ecën drejt një pike ku makinat do të kryejnë shumicën e proceseve që sot kërkojnë mund njerëzor, duke e çliruar njeriun nga rutina dhe detyrimet ekonomike të përditshme. Por çfarë nënkupton realisht kjo?
AI, sipas tij, po transformon mënyrën si funksionon shoqëria: prodhimi, shërbimet, transporti, madje edhe kreativiteti po automatizohen me një shpejtësi që nuk e kemi parë më parë. Kur makinat mund të bëjnë gjithçka, më shpejt, më lirë dhe më saktë, puna njerëzore nuk është më e lidhur me mbijetesën, por me dëshirën për të kontribuar, krijuar ose thjesht për të qenë aktiv. Aty lindi ideja e Musk se mund të hyjmë në një epokë ku paraja humbet peshën e saj, sepse bollëku teknologjik mbulon nevojat bazë të shoqërisë.
Ekspertë të teknologjisë dhe ekonomisë thonë se një skenar i tillë nuk është aq i pamundur sa duket. Modele si të ardhurat bazë universale, makineritë që punojnë 24/7 dhe automatizimi i plotë i industrive mund të krijojnë një ekonomi ku prodhimi është i përhershëm, i qëndrueshëm dhe i mjaftueshëm për të gjithë. Në një realitet të tillë, njerëzit nuk do të punojnë më për të paguar qiranë ose faturat, por për të ndjekur pasione: artin, inovacionin, shkencën, projektet personale apo punët që sjellin kuptim, jo detyrim.
Nga ana tjetër, ideja e Musk ngre pyetje të thella shoqërore dhe emocionale. Identiteti i njeriut sot lidhet ngushtë me profesionin, ajo pyetja klasike “Çfarë pune bën?” është pjesë e mënyrës se si prezantohemi. Në një botë ku puna nuk është kusht, çfarë na definon? Çfarë ndodh me strukturat ekonomike, me barazinë, me përgjegjësitë e përditshme? Dhe, më e rëndësishmja, a është shoqëria gati për një realitet ku makinat marrin frenat?
Teknologjia po avancon në një ritëm që na detyron të mendojmë ndryshe për të ardhmen. Deklarata e Musk nuk është vetëm një parashikim, por një thirrje për reflektim: nëse vërtet po hyjmë në një epokë ku puna është zgjedhje dhe paraja relativizohet, atëherë duhet të rishikojmë që sot mënyrën si edukojmë, si punojmë dhe si ndërtojmë sistemet sociale.
Në thelb, vizioni i Musk nuk është thjesht një ide futuriste: është një pasqyrë e një bote në ndryshim të shpejtë. Dhe në këtë botë të re, pyetja që mbetet është e thjeshtë, por e madhe: çfarë do të zgjedhim të bëjmë, kur së fundi të jemi vërtet të lirë të zgjedhim?
