Në kohën e sotme është pothuajse e pamundur të imagjinojmë jetën pa telefona inteligjentë, tableta dhe kompjuterë. Këto pajisje janë bërë pjesë e pandashme e përditshmërisë – madje edhe për fëmijët.
Sipas studimeve,
📊 90% e fëmijëve të moshës 8–11 vjeç dhe
📊 98% e adoleshentëve 12–18 vjeç
përdorin rregullisht internetin.
Kjo tregon se kontakti me botën digjitale fillon shumë herët, duke ndikuar drejtpërdrejt në mënyrën si fëmijët mësojnë, mendojnë dhe komunikojnë.
Teknologjia, nëse përdoret si duhet, mund të jetë një ndihmës i madh në procesin e të nxënit dhe në zhvillimin e njohurive. Por, kur përdorimi bëhet i tepërt dhe i pakontrolluar, ajo shndërrohet në rrezik serioz për shëndetin fizik, mendor dhe social të fëmijëve.
Rreziqet e përdorimit të tepërt të telefonave
Përmbajtje e papërshtatshme
Fëmijët mund të ekspozohen ndaj dhunës, pornografisë apo lajmeve të rreme, që ndikojnë negativisht në zhvillimin emocional dhe moral.
Çrregullime të gjumit
Drita blu e ekraneve pengon prodhimin e melatoninës – hormonit që rregullon gjumin – duke shkaktuar pagjumësi, sidomos kur telefoni përdoret para fjetjes.
Izolim social
Koha e tepërt para ekranit zëvendëson kontaktet reale me shokët dhe familjen, duke dobësuar aftësitë sociale dhe empatinë.
Dobësim në mësime
Përdorimi i tepërt i internetit sjell humbje përqendrimi, rezultate më të dobëta në shkollë dhe vështirësi në kryerjen e detyrave.
Probleme shëndetësore
Mbipeshë dhe obezitet për shkak të mungesës së aktivitetit fizik
Ankth dhe depresion nga varësia digjitale
Rrezik më i lartë për bullizëm online (cyberbullying)
Sa kohë lejohet ekrani?
Rekomandimet ndërkombëtare sipas moshës:
Nën 2 vjeç: Nuk rekomandohet përdorimi i ekraneve (përveç video-thirrjeve me familjen).
2–5 vjeç: Deri në 1 orë në ditë, gjithmonë në prani të prindërve.
6–10 vjeç: 1–2 orë në ditë, me përmbajtje të kontrolluar.
11–18 vjeç: 2–3 orë në ditë, me fokus në përdorim edukativ.
Realiteti në Kosovë
Në shumë familje, fëmijët marrin në dorë telefonin apo iPad-in që në moshën njëvjeçare – shpesh jo për arsye edukative, por për t’u qetësuar apo për t’u “argëtuar”.
Kjo mënyrë praktike, por e gabuar, e largon fëmijën nga komunikimi real, loja fizike dhe kontakti emocional me prindërit. Në vend të zhvillimit natyral, ai bombardohet me figura lëvizëse dhe ngjyra të forta që krijojnë varësi të hershme digjitale.
Ky fenomen, i cili në pamje të parë duket i padëmshëm, dëmton shëndetin vizual, pengon zhvillimin e aftësive sociale dhe e bën më të vështirë vendosjen e kufijve të mëvonshëm në edukim. Pasojat janë afatgjata dhe ndikojnë në sjellje, mësim dhe marrëdhënie sociale.
Shenjat që fëmija po e tepron me telefonin
🔹 Kalon shumë orë çdo ditë para ekranit
🔹 Ka vështirësi për të fjetur ose gjumë të cekët
🔹 Izolohet nga shokët dhe aktivitetet jashtë
🔹 Dobësohet në shkollë
🔹 Tregon sjellje agresive ose përfshihet në bullizëm online
🔹 Ka shenja ankthi, nervozizmi ose shtim të peshës
Çfarë mund të bëjnë prindërit?
✅ Vendosni kufij të qartë – pa telefona gjatë ushqimeve apo para gjumit.
✅ Jini shembull personal – fëmijët mësojnë nga sjellja e prindërve.
✅ Shikoni përmbajtjet së bashku dhe diskutoni mbi to.
✅ Ofroni alternativa reale – sport, lojë kreative, lexim, aktivitete në natyrë.
✅ Mësoni fëmijët për përgjegjësi digjitale dhe dallimin mes përmbajtjeve të sigurta e të rrezikshme.
✅ Kërkoni ndihmë profesionale nëse shfaqen probleme serioze emocionale ose sociale.
