Zyrtarët shtetërorë serbë janë përpjekur ditët e fundit të bindin publikun se Serbia ka para për të blerë pjesën ruse në Industrinë e Naftës së Serbisë (NIS). Mirëpo, ekspertët mendojnë se kjo nuk është e mundur pa huamarrje shtesë dhe kjo histori është nxitur më tej nga emetimi i planifikuar i bonove shtetërore me dinarë në vlerë prej mbi një miliard euro.
Ka pothuajse një muaj që kur presidenti serb Aleksandar Vuçiç njoftoi se Shtetet e Bashkuara (SHBA) kishin vendosur të vendosin sanksione ndaj Industrisë së Naftës së Serbisë (NIS).
Mirëpo, që atëherë nuk ka asnjë konfirmim zyrtar nga zyrtarët amerikanë, ndërsa ambasadori amerikan Christopher Hill ka dërguar sinjale të përziera dhe autoritetet në Serbi kanë shkaktuar panik.
Vuçiq, megjithatë, kohët e fundit ka treguar se ai beson se do ta marrë atë letër rreth 15 janarit, ndoshta të hënën ose të premten.
Shtetet e Bashkuara do të vendosin sanksione ndaj NIS-it, nëse ato do të ndodhin, sepse shumica është në pronësi kapitalit rus, përkatësisht Gazpromit. Kjo është arsyeja pse, muajt e fundit, ka pasur spekulime publike për blerjen e pjesës ruse dhe shtetëzimin e mundshëm të NIS-it, ndërsa ministri i Financave Sinisha Mali, si dhe Vuçiq, pretendojnë se Serbia i ka paratë gati për këtë.
Mirëpo Mali është distancuar duke thënë se ka ende problem me strukturën buxhetore, por se do të gjendet një zgjidhje.
Një zgjidhje e mundshme mund të jetë gjetur në huamarrjen shtesë nëpërmjet emetimit të bonove.
Siç njofton Administrata e Borxhit Publik, Qeveria e Serbisë në seancën e mbajtur më 26 dhjetor ka miratuar Vendim për emetimin e bonove shtetërore për dhjetë e gjysmë në vlerë prej 120 miliardë dinarë ose pak më shumë se një miliard euro. Norma e kuponit do të jetë 5.25 për qind në vit.
Ankandi i parë do të mbahet më 23 janar të këtij viti, ndërsa data e maturimit është 27 korrik 2035. Siç shtohet, vlera nominale e çdo bonit është 10.000 dinarë.
Ekonomisti Dragovan Milicević pohon se Serbia ka para për këtë, nëse merr borxhe shtesë.
“Mendoj se tani është e qartë për të gjithë”, thekson ai, duke shtuar se këtë herë e miraton.
“Për dallim nga situatat e tjera, unë e mbështes këtë, sepse është një kompani strategjike që për nga natyra sjell fitime të mëdha, prandaj periudha e kthimit do të ishte e favorshme”, shpjegon Milicević.
Megjithatë, ai paralajmëron se kjo pastaj ngre çështjen e cilësisë së menaxhimit.
“Nëse situata me NIS para 15 vitesh përsëritet, skenari është i njohur”, thekson bashkëbiseduesi ynë.
Ai beson gjithashtu se kjo është aktualisht më shumë një çështje e politikës sesa e profesionit dhe se ka disa dyshime se çfarë do të thotë të blesh një shumicë aksionesh.
“Pyetja është nëse Serbia dëshiron të ketë një shumicë, dominuese apo 100 për qind. “Sipas mendimit tim, ka informacione të pakta nëse do të vazhdonin me sanksionet nëse Gazprom do të ndërmerrte qoftë edhe një veprim”, përfundon Milicević.
A duhet të blejë shteti pjesën në NIS dhe a do të heqin dorë rusët prej tij?
Kryebrokeri i Momentum Securities, Nenad Gujaničić, pohon se e gjithë çështja rreth NIS-it bazohet në spekulimet e paraqitura nga udhëheqja shtetërore.
“Është e qartë se qëllimi i Perëndimit është të zvogëlojë ndikimin rus në Ballkan, por është e vështirë të besohet se ata do ta bëjnë këtë në një mënyrë që të sanksionojë një vend të tërë”. Sepse asnjë sanksion ndaj NIS nuk mund ta pengojë funksionimin e kompanisë, përveç ndalimit të importit të naftës bruto në vendin tonë, dhe këto nuk janë sanksione ndaj kompanisë por ndaj gjithë vendit”, shpjegon ai.
Nëse nuk ka sanksione ekstreme, beson Gujaničić, nuk ka asnjë arsye që pala ruse të heqë dorë nga zotërimi i shumicës në NIS.
Ai është i mendimit se emetimi i bonove të qeverisë nuk ka të bëjë fare me historinë rreth NIS-it.
“Kjo është pasojë e faktit që duhet të marrim hua për të financuar deficitin buxhetor dhe pagesën e bonove të maturuara”, thekson bashkëbiseduesi ynë.
Gujaniçiq beson se është gjë e mirë që shteti nuk është pronari më madhë i NIS-it.
“Një numër i madh shembujsh kanë treguar tashmë se nuk ka qeverisje efektive korporative të kompanive shtetërore, pra veprimtaria e kompanive shtetërore është ekskluzivisht nën kontrollin partiak, gjë që herët a vonë çon në humbje”, kujton ai.
NIS, thekson ai, ishte në një “gjendje të dëshpëruar” përpara se rusët ta merrnin atë.
“Përveç metodës jotransparente të shitjes, gjithçka tjetër që ka ndodhur me atë kompani ka qenë në të mirë të qytetarëve”. Nëse kompania do të kishte mbetur nën kontrollin e shtetit, do të ishim dëshmitarë të skenarit EPS ose Telekom, ku kompanitë u sollën në prag të ekzistencës për shkak të menaxhimit joadekuat. “NIS aktualisht është një nga kompanitë më të mira vendase, kryesisht falë pronarit më të madh, dhe do të ishte edhe më mirë nëse do të kishte kontroll të duhur të operacioneve nga shteti, i cili zotëron pothuajse 30 për qind të aksioneve”, thotë Gujaniçiq.
NIS aktualisht vlen rreth një miliardë euro në bursë, për të kujtuar. tha ai.
“Megjithatë, të gjithë e dinë që ky vlerësim është mjaft joreal, sepse qarkullimi në tregun vendas është më se i dobët”. “NIS si kompani është në gjendje mjaft të mirë edhe pse ky vit afarist do të jetë dukshëm më i keq se dy të mëparshmit”, paralajmëron bashkëbiseduesi ynë.
Nëse pronari i shumicës donte vërtet ta shiste kompaninë në mënyrë të drejtë dhe transparente në një tender ndërkombëtar, Gujaničić beson se mund të arrihet një çmim që është sa dy ose tre herë më i lartë se çmimi aktual në bursë.
