Ata ishin identikë. Në çdo aspekt: në fytyrë, në zë, në gjeste. E megjithatë, ata nuk e njihnin njëri-tjetrin. Të lindur në vitin 1961, këta tre vëllezër binjakë identikë u ndanë menjëherë pas lindjes dhe u vendosën në tre familje të ndryshme.
Askush nuk dinte për ekzistencën e të tjerëve – as fëmijët dhe as prindërit e tyre adoptues.
Ata u rritën në kontekste krejtësisht të ndryshme: njëri në një familje të klasës punëtore, njëri në një të klasës së mesme, tjetri në një të pasur.
Pastaj ndodhi diçka e pabesueshme.
Fati – ose ndoshta rastësia – i bashkoi ata si adoleshentë.
Kur u shikuan në sy të njëri-tjetrit për herë të parë, bota u la pa frymë. Ata ishin imazhe pasqyre të njëri-tjetrit. Të njëjtat shprehje, të njëjtat sjellje, të njëjtat shije. Ata pinin të njëjtën markë cigaresh, kishin luftuar në shkollë, e donin të njëjtin ushqim. Tre jetë paralele, identike, jetonin në botë të ndryshme.
Duket si një histori nga një film. Por pas atij ribashkimi të jashtëzakonshëm fshihej diçka shumë më e errët.
Ata nuk ishin ndarë gabimisht. Ata ishin pjesë e pavetëdijshme e një eksperimenti shkencor sekret.
Një ekip psikologësh dhe studiuesish kishin vendosur t’i përdornin ata për të studiuar ndikimin e mjedisit në personalitet.
Një hetim që kufizohet me etikën, me një pyetje themelore: sa rëndësi ka ajo që jemi në krahasim me atë që përjetojmë? Të tre vëllezërit u ndanë qëllimisht. Të vëzhguar për vite me radhë, pa e ditur. Ata morën vizita të rregullta nga psikologët, nën maskën e kontrolleve rutinë pas birësimit.
Askush nuk foli kurrë. Askush nuk kërkoi kurrë pëlqimin e tyre. Kur e vërteta doli në shesh, ishte një tërmet.
Vëllezërit – si pjesa tjetër e botës – zbuluan se kishin qenë minj eksperimentalë, mashtrime të gjalla në një projekt çnjerëzor. Gjithçka mbeti e fshehur për dekada. Edhe sot, shumë dokumente zyrtare mbeten të klasifikuara deri në vitin 2065.
Historia e tyre ka bërë xhiron e botës, duke frymëzuar dokumentarin fitues çmimesh “Tre të huaj identikë” (2018). Dhe ka shkaktuar një debat të thellë mbi etikën e kërkimit shkencor: sa larg mund të shkojë kurioziteti njerëzor? Kur shkenca harron njerëzimin që studion, çfarë mbetet? Tre vëllezër. Tre fate të ndara. Një e vërtetë që kërkon drejtësi: nuk ishin numra në një eksperiment. Ishin zemra që kërkonin dashuri.
