Në një botë ku çdo ditë ndryshon mënyra si jetojmë, punojmë dhe mendojmë, pyetja që lind shpesh është: çfarë do të thotë të jesh “normal”?
Pothuajse çdo gjë që konsiderohet “normale” sot, nga mënyra si vishemi, flasim, dashurojmë apo punojmë: është produkt i një marrëveshjeje të heshtur shoqërore.
Por kush e ka nënshkruar këtë marrëveshje dhe pse ndjehemi të detyruar ta ndjekim?
Çfarë është “normalja”, në fakt?
Psikologët e përkufizojnë “normalitetin” si modelin e sjelljes që përputhet me shumicën. Por shumica ndryshon në varësi të kulturës, kohës dhe kontekstit.
Diçka që në një vend shihet si e natyrshme, në një tjetër konsiderohet e pazakontë.
Në shekullin e kaluar, të kesh tatuazh ishte “e papranueshme” sot është pjesë e identitetit.
Një grua që jeton vetëm dikur shihej si “e dështuar”, ndërsa sot shihet si e pavarur.
Pra, normalja s’është e qëndrueshme. Ajo përcaktohet nga rregullat e përkohshme të shumicës.
Pse ndjekim verbërisht “normën”?
Studimet në psikologjinë sociale tregojnë se njerëzit kanë një nevojë të lindur për përkatësi. Kur devijon nga norma, truri e përjeton si kërcënim ndaj sigurisë emocionale.
Kjo është arsyeja pse shumë njerëz zgjedhin rrugë që nuk i duan karriera të “stabilitetit”, marrëdhënie që “duken mirë”, e madje edhe qëndrime që s’i besojnë plotësisht, vetëm për të mos dalë nga rreshti.
Në thelb, normaliteti funksionon si mekanizëm kontrolli shoqëror. Na mban të rregullt, të parashikueshëm dhe të pranueshëm.Por njëkohësisht, nganjëherë na privon nga origjinaliteti, nga guximi për të menduar ndryshe, për të gabuar ndryshe, për të jetuar ndryshe.
Kur “normalja” bëhet pengesë
Në psikologjinë moderne flitet gjithnjë e më shumë për “stresin e përshtatjes” gjendja që ndodh kur përpiqesh të jetosh sipas pritjeve të të tjerëve, jo sipas vetes. Njerëzit që përpiqen të jenë “të zakonshëm” shpesh ndihen të zbrazët, të padukshëm, të papërmbushur. Kjo tregon se ndonjëherë, ajo që quajmë normale është thjesht më e rehatshme, jo më e vërteta.
Normaliteti nuk është e vërteta – është kompromis
Nëse e shohim më thellë, çdo epokë ka “normalitetin” e vet. Në të ardhmen, ndoshta mënyra si jetojmë sot do t’u duket qesharake brezave që vijnë.Kjo do të thotë se normalja është marrëveshje e përkohshme, që ndryshon me rrethanat. E vërteta, ndërkohë, mbetet personale:është ndjesi, përjetim, zgjedhje e lirë.
Dhe në fund…
Ndoshta nuk kemi nevojë të jemi “normalë”, por njerëzorë në mënyrën tonë. Sepse përderisa normaliteti vjen nga shumica, autenticiteti vjen nga brenda.Dhe në një botë që përpiqet të na bëjë njësoj, ndoshta akti më i guximshëm është të jesh ndryshe, me vetëdije.
