Nga Adrian Civici
“Inteligjenca artificiale është një teknologji që bën gjithçka që zakonisht bën një qenie njerëzor, por që e bën më mirë dhe më shpejt!” Siç deklaron Elon Musk, “me siguri do të ketë një konceptim të ri të punës sepse ajo që do të ndodhë është se robotët do të jenë në gjendje të bëjnë gjithçka më mirë se ne”. Por, deri në cfarë pike dhe me cfarë rreziqesh e të panjohurash?
Aplikacionet e inteligjencës artificiale nuk po modernizojnë vetëm sektorin bankar, por të gjithë botën. Në vitet e fundit, zhvillimet e shpejta në kuadrin e revolucionit 4.0 dhe përdorimi i inteligjencës artificiale në gjithë sistemin bankar në vecanti dhe tregjet financiare në përgjithësi, është rritur në mënyrë eksponenciale. Nga software-t e projektuar për të stimuluar bashkë-bisedime me njerëzit e deri te algoritmet inteligjente analizuese e parashikuese, inteligjenca artificiale po bëhet me shpejtësi pjesë thelbësore e sektorit bankar e financiar.
Rëndësia dhe gjithëpërfshirja e ndikimit të dixhitalizimit në sektorin bankar sot është e padiskutueshme. Si në të gjithë sektorët e jetës dhe zhvillimit, bankat duhet të rakordojnë dy kërkesa kryesore: të ruajnë nivelin dhe standartet e konkurrencës në treg, dhe njëkohësisht të kënaqin klientët që kërkojnë shërbime gjithnjë e më të thjeshta, më efikase dhe më të personalizuara.
Inteligjenca artificiale mund të ndihmojë efektivisht në arritjen e këtyre qëllimeve. Skenarët e aplikimit të inteligjencës artificiale janë më të gjera dhe më të larmishme sesa thjesht dhe vetëm prezantimi i thjeshtë i sistemeve, platformave ose algoritmeve specifikë.
Është integrimi i këtyre mjeteve apo instrumenteve të reja në organizimin ekzistues dhe kuadrin teknologjik që do të bëjë diferencën. Bankat janë në një pozicion unik për të përfituar nga potenciali i madh i inteligjencës artificiale. Duke shfrytëzuar IA, bankat mund të thjeshtojnë operacionet, të ulin kostot, të përmirësojnë shërbimin ndaj klientit dhe të menaxhojnë më mirë rreziqet e goditjet e ndryshme.
Inteligjenca artificiale është një revolucion i vërtetë që lejon sektorin bankar të rimendojë efikasitetin e sistemit të tij. Në mënyrë të pashmangshme, ekspertët dhe profesionistët e IA janë gjithnjë e më të kërkuar, dhe ditë pas dite, në horizont po lindin e kërkohen profesione të reja.
Natyrisht, nuk është e lehtë të përkufizosh dhe as të kufizosh inteligjencën artificiale.
Në fund të fundit “inteligjenca artificiale është një teknologji që bën gjithçka që zakonisht bën një qenie njerëzor, por që bën më mirë dhe më shpejt!” Siç parashikohet nga Elon Musk, “me siguri do të ketë një konceptim të ri të punës sepse ajo që do të ndodhë është se robotët do të jenë në gjendje të bëjnë gjithçka më mirë se ne”. Por, deri në cfarë pike dhe me cfarë rreziqesh e të panjohurash?
Tregu global i teknologjisë së inteligjencës artificiale është rritur në mënyrë të qëndrueshme që nga viti 2019, duke arritur në 6.67 miliardë dollarë, ndërkohë që pritet të arrijë në 22.6 miliardë dollarë deri në vitin 2025 dhe pritet të arrijë në 64.03 miliardë dollarë deri në vitin 2030. Edhe pse kjo teknologji e ka bërë jetën më eficente dhe më të lehtë për konsumatorët dhe bizneset, ajo ka ngritur dhe një sërë pikëpyetjesh e shqetësimesh për të ardhmen.
Pyetja më e rëndësishme që kërkon përgjigje është : cilat janë përfitimet dhe rreziqet e përdorimit të inteligjencës artificiale në sistemin bankar dhe financiar, si dhe mundësitë e sfidat perspektive të kësaj teknologjie.
Si po përdoret sot inteligjenca artificiale në banka dhe financa?
Krijoni përvoja më të personalizuara të klientit.
Integrimi i IA në banka dhe financa ka ndihmuar në krijimin e përvojave më të personalizuara të klientëve. Bankat dhe institucionet financiare po përdorin IA për të analizuar të dhënat e klientëve dhe për të krijuar oferta të personalizuara të produkteve dhe shërbimeve. Për shembull, Software e projektuar për të stimuluar bashkë-bisedime me njerëzit, janë mjete të njohura të IA për të bashkëvepruar me klientët dhe për t’u ofruar atyre informacion në kohë reale. Ato gjithashtu mund t’i ndihmojnë klientët të përfshihen në procesin e aplikimit për kredi, duke ofruar këshilla të personalizuara për llojet e kredive që i përshtaten më mirë nevojave të tyre. Sipas një studimi të kryer në 34 bankat nga më të mëdhatë në botë, rezulton se mbi 85% e tyre tashmë kanë zbatuar inteligjencën artificiale në funksionet e back-office.
Identifikimi dhe parandalimi i mashtrimeve dhe krimeve kibernetike
IA përdoret gjithashtu për të identifikuar dhe parandaluar mashtrimet e formave dhe natyrave të ndryshme në banka dhe financa. Modelet e IA mund të analizojnë transaksionet financiare për të zbuluar sjellje mashtruese dhe anomali në modelet e shpenzimeve. Bankat mund të përdorin IA për të identifikuar transaksione të pazakonta dhe aktivitete të dyshimta në kohë reale, duke mundësuar një përgjigje të shpejtë dhe efektive.
Modelet e IA mund të përdoren edhe për të parashikuar sjelljet mashtruese në të ardhmen, duke i lejuar bankat të ndërmarrin veprime parandaluese për të shmangur humbjet financiare. Siç theksohet nga një sondazh i Deloitte, organizatat që disponojnë një vizion të guximshëm me një strategji IA kanë afërsisht 1.7 herë më shumë gjasa për të arritur rezultate të larta në krahasim me institucionet që nuk e bëjnë këtë. Kështu, duke përdorur grupe të mëdha dhe komplekse të dhënash, bankat mund të krijojnë korniza mbrojtëse rreziku që mund të ofrojnë analiza të sakta dhe në kohë.
Drejton operacionet e back-office
Inteligjenca artificiale po përdoret për të përmirësuar operacionet e back-office në sistemin bankar dhe financiar të tilla si përpunimi i dokumenteve dhe menaxhimi i llogarisë së klientit. Detyrat e back-office, si futja e të dhënave dhe verifikimi i dokumenteve, mund të automatizohen duke përdorur IA, duke i krijuar mundësi punonjësve të bankave që të përqendrohen në detyra më të rëndësishme. IA mund të ndihmojë gjithashtu bankat të përmirësojnë saktësinë dhe efikasitetin e procesit duke reduktuar gabimet njerëzore dhe duke ofruar analiza më të sakta të të dhënave. Zëvendësimi i punës manuale me automatizimin jo vetëm që përmirëson efikasitetin, por gjithashtu redukton gabimet njerëzore dhe u lejon bankave t’i përgjigjen luhatjeve të kërkesës.
Modelet e IA mund të përdoren për të analizuar dokumentet dhe për të nxjerrë informacionin përkatës, duke kursyer kohë dhe burime njerëzore e materiale.
Për më tepër, automatizimi i detyrave të back-office mund të zvogëlojë gabimet njerëzore, duke përmirësuar efikasitetin dhe saktësinë e proceseve të trajtimit të të dhënave. Sipas disa rezultateve të publikuara nga Kabineti i auditit dhe këshillimit financiar Earnst & Young, kursimet në koston e funksionimit të bankave dhe institucioneve financiare reduktohen me 50-70% si efekt i përdorimit të metodave të automatizimit dhe robotikës. Zëvendësimi i punës manuale me automatizimin jo vetëm që përmirëson efikasitetin, por gjithashtu redukton gabimet njerëzore dhe u lejon bankave t’i përgjigjen luhatjeve të kërkesës.
Nëpërmjet përdorimit të sistemit RPA (Robotic Process Automation), bankat mund të automatizojnë proceset e biznesit të bazuara në rregulla më strikte dhe të reduktojnë kostot e personelit dhe gabimet njerëzore.
Në vazhdim, RPA do të integrohet më thellë me IA, duke përmirësuar efikasitetin e saj në trajtimin e skenarëve më kompleksë të biznesit dhe duke përmirësuar më tej ofrimin e shërbimeve financiare. Rezultati i operacioneve të bazuara në algoritmet inteligjente analizuese e parashikuese mund të identifikojë korrelacione e modele mjaft eficente. Një nga funksionet kryesore të një instrumenti të Inteligjencës Artificiale është të studiojë të gjitha transaksionet bankare dhe lëvizjet e flukseve në kanalet aktive të shpërndarjes, në të gjitha degët dhe të gjitha pikat e kontaktit dhe ATM-të; gjë që bën të mundur analizimin e tendencave, variacioneve sezonale dhe përfitimit të çdo shërbimi për të zhvilluar strategji të zgjuara e efektive.
Sistemet e integruara të menaxhimit dhe kontrollit.
Në botën e sotme të shërbimeve financiare, bankat dhe institucionet e tjera financiare e monetare duhet të menaxhojnë jo vetëm të dhënat e tyre, por edhe të dhënat e palëve të treta. Problemi themelor në këtë rast është krijimi i seteve të të dhënave që nuk janë të integruara në një sistem të vetëm. Ky është një problem madhor sepse nënkupton faktin se bankat nuk janë në gjendje optimale që të analizojnë të gjitha të dhënat që kanë në dispozicion për të marrë vendimet më të mira të mundshme, sidomos në situata specifike me nivel të shtuar rreziku.
Për të krijuar këto sisteme me një burim të vetëm të dhënash e informacionesh, mund të përdoren algoritmet e inxhinierisë së të dhënave. Në shumë banka të avancuara në këtë drejtim kjo njësi apo proces quhet “Qendra e menaxhimit dhe Kontrollit të Integruar”. Përfitimi i kësaj qasjeje është se i lejon bankat të marrin vendime më të mira bazuar në të gjitha të dhënat e tyre në dispozicion dhe jo vetëm në një grup të reduktuar të tyre.
Teknikat e modelimit sasior dhe menaxhimit të riskut.
Që nga kriza e rëndë ekonomiko-financiare e viteve 2008-2012, institucionet rregullatore bankare i kanë kushtuar vëmendje të veçantë menaxhimit të rrezikut dhe kanë sugjeruar vazhdimisht që institucionet bankare e financiare të pajisen me instrumente transparente, eficente dhe të verifikueshme të matjes së rrezikut. Në të njëjtën kohë, start-ups dhe fintek-ët e ndryshëm, të inkurajuar nga zgjerimi i dixhitalizimit dhe sasia në rritje e të dhënave të disponueshme, po përdorin gjithnjë e më shumë zgjidhje të ofruara nga inteligjenca artificiale.
Për t’u “lidhur me këta lojtarë të rinj”, bankave po u kërkohet të zhvillojnë modele më të besueshme, në mënyrë që të reduktojnë kohën e vendimmarrjes dhe të përmirësojnë eficencën e tyre. Teknikat e modelimit sasior përdoren për të përfituar më shumë nga të dhënat, për të ulur kostot dhe për të rritur efektivitetin e përgjithshëm. Në të njëjtën kohë, po zhvillohen me shpejtësi të madhe metoda të tipit machine learning,
Dhënie këshillash të personalizuara për klientët.
Përdorimi i IA po ju krijon shumë mundësi bankave që të ofrojnë këshilla financiare të personalizuara për klientët e tyre, duke analizuar zakonet e shpenzimeve dhe historinë financiare të cdo klienti. “Këshilltarët financiarë” mund të përdorin IA për të ndihmuar klientët të ndërtojnë plane afatgjata kursimesh dhe investimesh, duke ofruar parashikime të menaxhimit dhe rritjes së portofolit në kohë reale.
Inteligjenca artificiale është bërë e domosdoshme në analizën e rreziqeve të financimit, të ashtuquajturat targetim dhe pikëzim. Duke studiuar me saktësi situatën e një klienti që kërkon të bëjë një aplikim për financim dhe duke vlerësuar kapacitetet e tij të pagesës së kësteve apo detyrimeve periodike ndaj bankës, kjo ndihmon këshilltarin e kredisë apo atë të riskut që t’i përgjigjet shumë shpejt kërkesës duke kufizuar nivelin e rrezikut.
Ndihmojnë bankat të identifikojnë burime të reja të ardhurash.
Inteligjenca Artificiale mund të ndihmojë bankat të identifikojnë tendencat e reja të të ardhurave duke analizuar të dhënat e klientëve dhe duke identifikuar mundësitë e pashfrytëzuara dehe oportunitete të paidentifikuara të biznesit. Për shembull, IA mund të ndihmojë bankat të ofrojnë oferta të personalizuara të produkteve financiare për klientët e mundshëm bazuar në historinë e tyre financiare dhe zakonet e shpenzimeve. Kjo do t’u mundësonte bankave të maksimizojnë fitimet e tyre duke ofruar zgjidhje financiare më të përshtatshme për nevojat e klientëve të tyre.
Ndihmojnë në rritjen e besnikërisë së klientëve dhe lidhjen e tyre me bankën.
IA mund të ketë një ndikim të rëndësishëm në marrëdhëniet që banka ka me klientët dhe perspektivat e këtyre marrëdhënieve. Ndërveprimi i tyre në çdo pikë kontakti (njerëzor ose i automatizuar) gjeneron të dhëna të vlefshme që mund të përdoren për të analizuar sjelljen, kënaqësinë dhe rrezikun e braktisjes, për të personalizuar më tej udhëtimin e klientit. Një instrument i inteligjencës artificiale mund të sistematizojë mbledhjen, analizën dhe klasifikimin e këtij informacioni dhe të rivendosë të dhëna të tjera që mund të futen në menaxhimin e rradhëve në sportele, caktimin e takimeve me një këshilltar bankar, etj. Të gjitha pikat e kontaktit të bankës me klientët “paraqesin një mesazh të qëndrueshëm”, me rekomandime për produkte dhe shërbime, duke rezultuar në një përvojë tërheqëse dhe të përqëndruar te klienti. Përveç kësaj, shërbimet e IA mund të ndihmojnë në zhvillimin e programeve të personalizuara dhe krijimin e shërbimeve të reja të përshtatshme për të gjitha llojet e klientëve, në mënyrë që të ndërtohet një besnikëri ndaj bankës e bashkëpunim partneriteti afatgjatë.
Analiza e natyrës, karakterit dhe emocioneve të klientit.
Me ardhjen e të dhënave të mëdha dhe të mësimit të makinerive, analiza e ndjenjave të klientëve është një fushë kyçe për bankat në aplikimin e AI. Bankat tashmë kanë akses në një mori të dhënash të klientëve, por shumica e këtyre të dhënave janë të pa strukturuara dhe për këtë arsye të vështira për t’u kuptuar nga kompjuterët dhe algoritmet e ndryshme. Sidoqoftë, IA mund t’i kuptojë këto të dhëna dhe të nxjerrë njohuri të reja prej tyre.
Për shembull, kur një klient telefonon bankën dhe ka nevojë për ndihmë për një problem të caktuar, një system specifik i IA mund të analizojë “problemin e klientit, të identifikojë shqetësimet e tij dhe ti japë zgjidhje në kohë reale”. Kjo i lejon bankat të përcaktojnë nëse stafi i tyre po zgjidh në mënyrë efektive çështjet me klientët, si dhe të ndërmarrë veprime nëse nuk po trajtojnë shqetësimet e klientëve.
Përfitimi më i madh i IA është personalizimi.
Një bankë e së ardhmes duhet të jetë në gjendje të ofrojë njohuri, sinjalizime dhe rekomandime të përshtatura për qëllimet financiare të një individi/klienti, bazuar në mënyrat e tyre specifike të shpenzimeve, planet aktuale të kursimeve dhe investimeve, sigurimin shëndetësor, etj.
Disa banka tashmë po përdorin me sukses algoritmet inteligjente analizuese e parashikuese analitikë parashikuese për të përcaktuar dhe parashikuar nevojat financiare të klientëve. Ky është hapi i parë drejt një banke të personalizuar, pasi bankat duhet të dinë se si t’u drejtohen klientët përpara se t’u ofrojnë shërbime të personalizuara. Bankat kanë nevojë për një set të dhënash të fragmentuara midis sistemeve dhe departamenteve të ndryshme. Këto sisteme mund të përdoren për të analizuar postimet e mediave sociale dhe reagimet e tjera të klientëve.
Duke identifikuar opinionet dhe vlerësimet e klientëve për bankën që qarkullojnë në internet, bankat mund të përdorin IA për të parashikuar se si klientët do të reagojnë ndaj eventeve të veçanta – si lançimi i një produkti ose shërbimi të ri – apo edhe ndryshimet në kushtet e tregut që mund të ndikojnë tek klientët.
Por, gjithashtu, përdorimi në rritje i IA në banka dhe financa ngre shqetësime për rreziqet që lidhen me këtë teknologji. Këto janë tre nga rreziqet kryesore që evidentohen më shpesh:
Potenciali për gabime dhe mashtrime.
Inteligjenca artificiale mund të jetë shumë e mirë në përpunimin e sasive masive të të dhënave në kohë rekord, por gjithashtu mund të bëjë gabime nëse algoritmet nuk janë programuar saktë, ose, nëse të dhënat e përdorura nuk janë të sakta e të plota. Për më tepër, IA mund të përdoret nga hakerat apo mashtruesit financiarë për të kryer mashtrime të sofistikuara, gjë që paraqet një rrezik të konsiderueshëm për institucionet financiare.
Humbja e vendeve të punës.
Automatizimi i shumë detyrave të kryera më parë nga punonjësit e bankave mund të çojë në zvogëlimin e numrit të tyre dhe përppasojë edhe në zvogëlimin e numrit të punonjësve të sektorit.
Vende pune që zhduken … por, edhe vende të reja pune që krijohen.
Profesionistët e industrisë bankare janë të sigurt për përfitimet e Inteligjencës Artificiale. Studime e analiza të shumta dedikuar këtij problem dëshmojnë se punësimet në sektorin bankar nuk pritet të zvogëlohen, por përkundrazi, pritet të rriten, se teknologjitë inteligjente do të krijojnë perspektiva të reja karriere profesionale në këtë sektor.
Në mënyrë të shpejtë e specifike, në sektorin bankar e atë financiar po shfaqen figura të reja profesionale e profesione të reja, ndër më kryesoret e më prezentet mund të përmenden : menaxher inovacioni, inxhinier IA, ekspert krimi kibernetik, specialist software-sh dhe algoritmesh, inxhinier Big Data, mbikqyrës sistemesh algoritmike, etj.
Përkeqësimi i pabarazive.
Nëse IA përdoret për të marrë vendime për kreditimin ose investimin, ajo mund të riprodhojë paragjykime të pranishme në të dhënat e përdorura dhe të futura në system, të cilat mund të ndikojnë në mënyrë disproporcionale në grupe të caktuara sociale apo profesionale. Nëse IA përdoret në mënyrë joetike ose të pabarabartë, atëherë ajo mund të përforcojë pabarazitë në vend që t’i zvogëlojë ato. Prandaj është thelbësore që bankat dhe institucionet financiare t’i marrin parasysh këto rreziqe dhe të sigurohen që përfitimet e mundshme janë të balancuara me rreziqet dhe shqetësimet etike.
Por, në fund të fundit, IA është një teknologji në zhvillim eksponencial dhe ndikimi i saj në banka dhe financa do të rritet vazhdimisht. Kompanitë që miratojnë në mënyrë proaktive IA për të përmirësuar operacionet e tyre dhe për të ofruar shërbime më të mira për klientët do të jenë më të përgatitura për tu përballur me një botë financiare në ndryshime drastike.
