Ndërsa shumë amerikanë përgatiten të presin gjeldetin e Thanksgiving, disa mund të pyesin pse vezët e këtyre zogjve nuk shfaqen kurrë në tavolinat festive.
Vezët e gjeldetit janë pothuajse të pazakonta në dyqane dhe në pjatat e festës. Shkaktarët lidhen me biologjinë, ekonominë dhe prakticitetin, thonë ekspertët.
Ndryshe nga pulat, të cilat prodhojnë rregullisht një vezë çdo 24 orë, gjeldet japin vetëm një ose dy vezë në javë.
Kimmon Williams nga National Turkey Federation tha për ModernFarmer:
“Gjeldet kanë një cikël jetëgjatë dhe duhet të arrijnë rreth shtatë muaj për të filluar të japin vezë.”
Pulave, nga ana tjetër, u mjafton të arrijnë rreth pesë muaj për të hedhur vezë.
Rritja e gjeldetit është gjithashtu më e shtrenjtë, pasi ata kërkojnë më shumë ushqim dhe hapësira më të mëdha, duke rritur kostot e prodhimit. Kjo do të thotë se një vezë gjeldeti mund të kushtonte rreth 3 dollarë, ose 36 dollarë për një duzinë.
Disa kuzhinierë e preferojnë vezën e gjeldetit për salcat, sepse të verdhat e saj janë më kremoze dhe më të pasura, por kjo nuk mjafton që ato të shfaqen në menu.
Historia e vezëve të gjeldetit
Gjeldet janë të lindur në Amerikën e Veriut, dhe ishin pjesë e dietës së shumë fisave indigjene. Pulat erdhën më vonë, vetëm në shekullin e 16.
Fiset indigjene prezantuan gjeldet tek kolonistët evropianë në vitet 1600, dhe zogjtë e mëdhenj të egër u dukën të jashtëzakonshëm për europianët. Disa eksplorues spanjollë i morën me vete në Evropë, por u përhapën shpejt thashetheme se vezët mund të lidhen me sëmundje si lepra.
Në Evropën mesjetare, sëmundjet shpesh konsideroheshin si ndëshkim hyjnor, ndaj ushqimet e reja nga vende të panjohura shiheshin me dyshim.
Në SHBA, kolonistët i panë vezët si një luksi të veçantë. Në shekullin e 18-të, popullariteti i tyre u rrit aq shumë sa gjeldet filluan të domesticohen gjerësisht. Për shembull, në restorantin ikonë të New York-ut, Delmonico’s, vezët e gjeldetit shërbeheshin të skuqura, të ziera, në frittata apo omeleta.
Por gjatë shekullit të 20-të, zhvillimi i fermerive industriale të pulave i bëri vezët e pulës më të përballueshme dhe më të disponueshme. Kështu, vezët e gjeldetit humbën popullaritetin dhe u bënë të rralla.
Vezët e gjeldetit sot
Sot, vezët e gjeldetit kërkohen kryesisht nga entuziastët e gatimit ose fermerët që përpiqen të plotësojnë kërkesën për Thanksgiving.
Në tetor 2025, American Farm Bureau Federation paralajmëroi për një mungesë të mundshme gjeldetesh, pas infektimit të mbi 600,000 zogjve nga Influenza Aviare me Patogjenitet të Lartë (HPAI). Që nga viti 2022, rreth 18.7 milion gjeldet janë prekur nga kjo sëmundje, dhe vetëm gjatë 2025, 2.2 milion të tjerë janë infektuar.
Departamenti Amerikan i Bujqësisë vlerëson se çmimi mesatar për një gjeldet të ngrirë është 1.32 dollarë për paund, një rritje prej 38 centësh krahasuar me vitin 2024, duke reflektuar një rritje prej rreth 40% të çmimeve me shumicë gjatë një viti.
