Misioni i Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë (EULEX) publikoi sot Raportin e Monitorimit të Drejtësisë 2025, ku u prezantuan gjetjet kryesore mbi funksionimin e sistemit të drejtësisë në vend.
Shefi i misionit, Giovanni Pietro Barbano, tha se raporti pasqyron përkushtimin e EULEX-it për të mbështetur Kosovën në përmirësimin e sundimit të ligjit dhe avancimin drejt standardeve evropiane.
Ai theksoi se sfida të veçanta mbeten rastet me profil të lartë, zbatimi jo i qëndrueshëm i dënimeve plotësuese dhe nevoja për zbatim më të saktë të kornizës ligjore në fushat e krimeve të luftës dhe dhunës me bazë gjinore.
“Misioni i Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë. Ky raport shënon jo vetëm një hap tjetër në vazhdimin e punës së misionit tonë, por edhe një pohim të përkushtimit tonë për të mbështetur sistemin e drejtësisë në Kosovë teksa ai avancon drejt standardeve evropiane që mbështesin stabilitetin, demokracinë dhe llogaridhënien. Është veçanërisht i dukshëm në trajtimin e rasteve me profil të lartë, në raportin e seancave produktive dhe në zbatimin e pakoordinuar të dënimeve plotësuese. Sa i përket monitorimit tematik, EULEX konstaton se nevojiten më shumë përpjekje për të siguruar zbatimin e saktë, të qëndrueshëm dhe të drejtë të kornizës ligjore në fusha të ndryshme të drejtësisë penale, nga krimet e luftës deri te dhuna me bazë gjinore. Siç vazhdoj të theksoj, duke ndarë këto gjetje dhe rekomandimet përkatëse me institucionet dhe publikun, EULEX synon të nxisë angazhim kolektiv nga udhëheqësit politikë dhe institucionalë deri te shoqëria civile dhe individët, në mbrojtjen e sundimit të ligjit, të drejtave të njeriut dhe parimeve demokratike. Ky përpjekje e përbashkët mbetet themelore për rrugëtimin evropian të Kosovës. Në këtë rrugë, EULEX qëndron si një partner i përkushtuar dhe i besueshëm, dhe ky raport shërben si një dëshmi tjetër e përkushtimit të misionit tonë për të mbështetur Kosovën, institucionet e saj dhe qytetarët e saj. Në përfundim, dëshiroj të shpreh mirënjohjen tonë të thellë ndaj të gjitha institucioneve të Kosovës, bashkëpunimi dhe hapja e të cilave e bënë të mundur këtë raport monitorimi të drejtësisë”, deklaroi Barbano.
Ismail Dibrani, u shpreh se raporti shërben si orientim për institucionet, duke vënë në dukje arritjet dhe boshllëqet, dhe se gjetjet e EULEX-it do të ndihmojnë në forcimin e integritetit institucional.
“Drejtësia është shtylla ku mbështet besimi i qytetarëve në institucionet e tyre për këtë arsye çdo hap që marrim në këtë fushë është e veçantë dhe e rëndësishme. Përmirësimin e kornizës ligjore dhe procedurale. Janë hapa që reisin integritetin institucional në këtë kontekst vjen edhe raporti i monitorimit të drejtësisë jep pasqyrë të qartë ku kemi shënuar progres dhe ku kemi ngecur. Ne marrim këto gjetje jo si kritika por si orientim dhe motivim për të vazhduar më tej”, ka thënë Dibrani.
Gjetjet kryesore u prezantuan nga Hubert van Eck Koster, i cili bëri të ditur se EULEX ka monitoruar rreth 400 raste gjatë periudhës së raportimit. Ai tha se shumë procese me profil të lartë po zgjasin për vite dhe se rigjykimet e përsëritura po krijojnë bllokada të gjata në sistem. Sipas tij, 28% e seancave të vëzhguara gjatë viteve 2024–2025 kanë qenë joproduktive ose të anuluara, ndërsa në rastet me profil të lartë kjo përqindje shkon në 35%.
Është kënaqësi t’ju drejtohem sot dhe t’ju paraqes gjetjet kryesore të Raportit më të ri të Monitorimit të Drejtësisë së SHBA-së. Siç u përmend tashmë nga përfaqësuesi ynë, ky raport i pestë publik është rezultat i monitorimit të gjerë të rreth 400 rasteve, i plotësuar me intervista, analizë të të dhënave dhe bashkëpunim të ngushtë me policinë, prokurorinë, gjyqësorin, avokatët dhe shoqërinë civile. Qëllimi është konstruktiv, dhe siç theksoi z. Guzman, nuk duhet të shihet si kritikë. Raporti thekson përparimin e arritur, së bashku me fushat ku nevojiten përpjekje shtesë për të promovuar përafrim të mëtejshëm me standardet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, sigurinë për komunitetin dhe besimin publik në institucionet e drejtësisë. Siç kam thënë më parë, sistemi i drejtësisë në Kosovë është një nga sistemet më të monitoruara në mënyrë intensive, gjë që jam i vetëdijshëm se mund të perceptohet si bezdi në disa raste. Megjithatë, pamja e përgjithshme mbetet sfiduese. Shumë raste me profil të lartë përfundojnë me shpallje të pafajësisë ose kanë ngecur për vite të tëra, me disa që ende nuk kanë një aktgjykim përfundimtar më shumë se një dekadë pas veprave zgjedhore. Disa raste të mëparshme hetimore vazhdojnë të përjetojnë vonesa të gjata dhe, në disa gjykime me profil të lartë, vërejmë rigjykime të përsëritura—nganjëherë dy apo edhe tre herë—çka çon në një luftë të pafundme brenda sistemit të drejtësisë. Këto vonesa ndikojnë njësoj te viktimat, të pandehurit dhe besimi i publikut. Trajtimi i shpejtë dhe efektiv i këtyre rasteve mbetet thelbësor për të demonstruar se drejtësia është e paanshme, në kohë dhe efektive. Pa dyshim, jemi të vetëdijshëm që Këshilli Gjyqësor tashmë po e trajton çështjen e rigjykimeve të përsëritura.Sa i përket produktivitetit të seancave gjyqësore, për fat të keq, është vërejtur pak përmirësim që nga viti i kaluar. Nga të gjitha seancat e vëzhguara midis viteve 1924 dhe 1925, rreth 28% ishin joproduktive ose u anuluan. Në rastet me profil të lartë, përqindja e seancave joproduktive ose të anuluara ishte 35%. Arsyeja më e zakonshme për seancat joproduktive ose të anuluara është mungesa e të pandehurve ose e mbrojtësit, shpesh pa arsyetim të duhur ose të verifikuar me kohë”, tha ai.
